Lessons in Leadership #41: Voor straf de prikklok

In de vorige Lessons in Leadership schreef ik over het tekort dat leidinggevenden onbedoeld hun medewerkers kunnen doen door ze allemaal af te meten aan het gemiddelde. Een vergelijkbaar fenomeen is het afmeten van alle medewerkers aan de minst verantwoordelijke. Een bekend voorbeeld hiervan in het groot zijn organisaties die ooit een prikklok hebben ingevoerd. Zij hadden last van medewerkers die niet de verantwoordelijkheid voelden om het afgesproken aantal uren te werken. Met het invoeren van de prikklok werd vervolgens iedereen over de kam van de minst verantwoordelijke geschoren en verplicht zich elke dag te verantwoorden voor iets dat zij daarvoor volkomen vanzelfsprekend vonden. Gelukkig zie je met het nieuwe werken steeds meer organisaties weer uitgaan van de individuele verantwoordelijkheid van de medewerkers.

Privé internetgebruik
Maar ik spreek regelmatig leidinggevenden die ook op kleinere schaal met dit fenomeen worstelen. Ze hebben bijvoorbeeld een medewerker die een deel van zijn werktijd besteedt aan privé internetgebruik en vragen vervolgens aan de afdeling ICT om het privé gebruik van internet voor iedereen onmogelijk te maken.

Familie X
Je ziet het fenomeen trouwens niet alleen bij leidinggevenden. Ook medewerkers kunnen de neiging hebben een hele groep af te meten aan de minst verantwoordelijken. Zo sprak ik een tijdje geleden enkele verzorgenden in een verpleeghuis die vonden dat er voor alle families van bewoners slechts beperkt bezoek mogelijk was omdat anders de familie X ook met z’n allen zou komen. En dat moest vanwege de overlast die zij zouden geven kost wat kost vermeden worden.

Identiteitsbewijs
Ik snap de neiging achter het afmeten van velen aan enkele minder verantwoordelijken heel goed. Het zit in onze samenleving gebakken. Veel van onze wetgeving en de handhaving daarvan zijn op hetzelfde principe gebaseerd. Omdat er bijvoorbeeld individuen zijn die zich om wat voor reden dan ook niet houden aan bepaalde regels, dienen alle inwoners boven de 14 jaar een identiteitsbewijs bij zich hebben.

Toevlucht
De vraag is echter of je binnen een kleinere setting als een afdeling of een team wel je toevlucht tot deze manier van denken en handelen moet nemen.

Consequent
Naar mijn idee schuilen er achter die neiging twee vormen van angst. De eerste is de angst om de betreffende minder verantwoordelijken aan te spreken op hun gedrag. Het lijkt dan veiliger om te kiezen voor de omweg van het iedereen ‘aansprakelijk’ stellen. De tweede is de angst een precedent te scheppen, het niet kunnen/durven uitleggen waarom je verschillen tussen mensen zou maken. Met daaraan gekoppeld de overtuiging altijd consequent te moeten zijn. Maar waarom zou je consequent moeten zijn? Als er overduidelijk verschillen zijn tussen mensen, is het dan niet veel verstandiger om deze verschillen te erkennen, er je keuzes op af te stemmen en die met heldere argumenten te onderbouwen?

Moed
De oplossing schuilt in het aan durven gaan van het gesprek met die minder verantwoordelijken. Dat vergt moed en de nodige gesprekstechniek. Maar het omzeilen van het probleem met enkelen kan uiteindelijk een behoorlijk averechts hebben op de motivatie van velen. Je zou je de vraag kunnen stellen hoe verantwoordelijk je zelf bent als je denkt zo’n probleem op deze wijze te kunnen omzeilen.

Dus:
als je jezelf wilt zien als een verantwoordelijk leidinggevende of dienst/zorgverlener

• Spreek je medewerkers of andere individuen die ‘last veroorzaken’ individueel aan op waar zij onvoldoende verantwoordelijkheid voor nemen
• Onderzoek of ze wel tot die betreffende verantwoordelijkheid in staat zijn en of zij het vermogen hebben zich die verantwoordelijkheid eigen te maken
• Zo ja, maak dan samen met hen een ‘plan van aanpak’
• Zo niet, geef duidelijk de grenzen aan, bespreek de consequenties als ze overschreden worden en houd je daar ook aan

Zoals altijd ben ik heel benieuwd naar jouw reactie op het bovenstaande. Herken je situaties, uit je eigen praktijk of uit je omgeving? Heb je tips? In het commentaarvak hieronder kun je al je reacties kwijt.

PS. Deel deze Lesson s.v.p. met jouw netwerk door op de Share- of Mailknop te klikken, zodat ook de mensen uit jouw netwerk ervan kunnen profiteren.

door Ad van Oorschot.

Wil je elke week Lessons in Leadership ontvangen, meld je dan hier aan. Vind je deze Lesson in Leadership waardevol, deel 'm dan gerust in je netwerk.